Στο πλαίσιο της Δράσης “Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ” (ΕΠΑνΕΚ – ΕΣΠΑ),
- το Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων – ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ,
- το Τμήμα Γεωπoνίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων,
- η εταιρία περιβαλλοντικών μελετών «Συστάδα Ο.Ε.»,
- τα φυτώρια Agriherb και Ε. Βίτσιος, και
- η εταιρία πληροφορικής Verus+ Ο.Ε.,
έχουν αναλάβει το έργο «Ανάδειξη τοπικών παραδοσιακών ποικιλιών και αυτοφυών οπωροφόρων δέντρων και θάμνων» – EcoVariety.
Το έργο αφορά στη συλλογή, αναγνώριση, διατήρηση, αξιολόγηση και πιλοτική αξιοποίηση αυτοφυών καρποφόρων θάμνων και τοπικών παραδοσιακών ποικιλιών οπωροφόρων δέντρων.
Ως τοπική ποικιλία ορίζεται ένας δυναμικός πληθυσμός ο οποίος έχει ιστορική προέλευση, διακριτή ταυτότητα και στερείται επιστημονικής βελτιωτικής παρέμβασης. Οι ποικιλίες αυτές συχνά είναι καλύτερα προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες, πιο ανθεκτικές στις ασθένειες και παράγουν καρπούς με μεγαλύτερη διατροφική αξία. Ακόμα, μπορούν να αποτελέσουν μια αναντικατάστατη πηγή γενετικού υλικού για τη βελτίωση καλλιεργούμενων ποικιλιών. Έτσι, δημιουργούνται δίκτυα, εκπονούνται έρευνες και προγράμματα για την καταγραφή και τη διάσωση των παραδοσιακών ποικιλιών, ενώ όλο και περισσότεροι παραγωγοί αποφασίζουν να τις επανεντάξουν στις καλλιέργειές τους. Ωστόσο, λίγα πράγματα έχουν γίνει ακόμα για την καταγραφή, την αξιολόγηση και τη διάσωση τοπικών ποικιλιών οπωροφόρων δέντρων.
Την ανάγκη αυτή έρχεται να υπηρετήσει το έργο Ecovariety. Η επιτόπια έρευνα μας πραγματοποιήθηκε σε 8 οικολογικά σημαντικές ορεινές περιοχές της χώρας: την Οροσειρά Ροδόπης, τα Πιέρια Όρη, το ορεινό τόξο της Αλμωπίας, τον Γράμμο, την περιοχή Βιτσίου – Πρεσπών, το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου, τα Τζουμέρκα και τα Θεσπρωτικά όρη. Με τη βοήθεια των ντόπιων καλλιεργητών, των τοπικών Κοινοτήτων, επιστημόνων και ερευνητών, καταγράφηκαν πάνω από 800 δέντρα, τα οποία ανήκουν -σύμφωνα με τις μαρτυρίες που συγκεντρώθηκαν- σε τοπικές, παραδοσιακές ποικιλίες οπωροφόρων δέντρων. Τα περισσότερα δέντρα ήταν πολύ μεγάλης ηλικίας, ορισμένα μεγαλύτερης και από έναν αιώνα.
Παράλληλα με τις τοπικές ποικιλίες, το έργο μας στράφηκε και στα αυτοφυή, καρποφόρα είδη, όπως η Αγριοτριανταφυλλιά (Rosa canina), η Κρανιά (Cornus mas), το Σμέουρο (Rubus ideaus), το Μύρτιλο (Vaccinium myrtillus), η Κουφοξυλιά (Sambucus nigra) η Τσαπουρνιά (Prunus spinosa), το ρούδι (Rhus coriaria) και το Αμελαγχές (Amelanchier ovalis). Δασικοί καρποί, όπως αυτοί των παραπάνω ειδών, έχουν μεγάλη θρεπτική, γευστική ή φαρμακευτική αξία, τόσο που θα άξιζε να χαρακτηριστούν ως υπερτροφές. Η γενετική παραλλακτικότητα που υπάρχει στις τοπικές ποικιλίες αποτελεί ένα πολύτιμο πόρο για τη βελτίωση των καλλιεργούμενων φυτών, ενώ τα ίδια τα είδη αυτά μπορούν να προσφέρουν ευκαιρίες για νέες δυναμικές καλλιέργειες, προσαρμοσμένες στα ιδιαίτερα περιβάλλοντα της ελληνικής υπαίθρου, μετά βέβαια από τη συστηματική τους μελέτη.
Με βάση τα συγκεντρωμένα στελέχη από τους τοπικούς πληθυσμούς, δημιουργήσαμε πιλοτικούς αγρούς στις εκτάσεις του ΕΛΓΟ – Δήμητρα, με στόχο την παραγωγή επιλεγμένων στελεχών και την μελέτη των καλύτερων καλλιεργητικών πρακτικών. Με τη βοήθεια των συνεργαζόμενων φυτωρίων αναπαράγονται 10.000 φυτά από τα επιλεγμένα είδη και ποικιλίες, συμβάλλοντας έτσι άμεσα στη διάδοση της καλλιέργειας των ειδών.
Ένας από τους κύριους στόχους του έργου είναι η ανοιχτή δημοσιοποίηση και διάδοση των αποτελεσμάτων και η προώθηση της καλλιέργειας παραδοσιακών ποικιλιών, μέσα από ειδικές δράσεις που έχουν προβλεφθεί για το σκοπό αυτό (δημιουργία εφαρμογής, σεμινάρια προς την παραγωγική βάση, έκδοση καλλιεργητικών οδηγών, δημοσιεύσεις). Όλα λοιπόν τα αποτελέσματα της έρευνας μας είναι ελεύθερα διαθέσιμα στην διαδραστική εφαρμογή που έχουμε δημιουργήσει https://ecovariety.gr
Σε αυτό το πλαίσιο, στο τριήμερο 3-5 Σεπτεμβρίου 2021 θα πραγματοποιηθούν 3 τοπικά εργαστήρια σε χωριά της Ηπείρου και συγκεκριμένα:
- Παρασκευή 3 Σεπτεμβρίου, Μονολίθι Δήμου Βορείων Τζουμέρκων,
Κεντρική Πλατεία - Σάββατο 4 Σεπτεμβρίου, Βίτσα Ζαγορίου, Αυλή Δημοτικού
Σχολείου (Κεντρική Πλατεία) - Κυριακή 5 Σεπτεμβρίου, Βουργαρέλι Δήμου Κεντρικών Τζουμέρκων, Κεντρική Πλατεία (με την υποστήριξη του Δήμου Κεντρικών Τζουμέρκων).
Στα 3 εργαστήρια θα παρουσιάσουν το έργο Ecovariety και τα αποτελέσματα του οι κ. Γιώργος Πατακιούτας, Αν. Καθηγητής στο Τμ. Γεωπονίας και Νίκος Νικήσιανης, Δρ. Οικολογίας. Την Παρασκευή 3 Σεπτεμβρίου, στο Μονολίθι, θα μιλήσει και ο εκπαιδευτικός Βαγγέλης Τούλης, με θέμα την Κρανιά. Και τις 3 ημέρες θα μοιραστεί μικρός αριθμός από τα οπωροφόρα δενδρύλλια που αναπαράχθηκαν μέσω του έργου.
Τα εργαστήρια ξεκινούν στις 7 μμ.
Σας καλούμε λοιπόν να συμμετάσχετε και σας παρακαλούμε να προωθήσετε αυτή την πρόσκληση σε παραγωγούς, φορείς και κάθε ενδιαφερόμενο/η.